Opstijgende rook
Voor de geschiedenis van het ballonvaren moeten we terug tot begin 1783. In een stadje vlakbij Lyon in Frankrijk, Annonay , staat de papierfabriek van de familie Montgolfiër. De twee broers, Joseph en Etienne Montgolfiër, maken ook deel uit van het familiebedrijf. Het verhaal wil dat Joseph op een dag de rok van zijn vrouw ziet opbollen terwijl deze hangt te drogen bij het haardvuur. De waarheid van dit verhaal is niet te achterhalen maar wat wel zeker is, is dat de opstijgende rook vanuit het haardvuur Joseph het inzicht geeft dat rook lichter moet zijn dan lucht. Hij vertelt deze ontdekking aan zijn broer Etienne en samen besluiten ze van dit idee gebruik te maken om een lang gekoesterde wens van de mensheid in vervulling te laten gaan: loskomen van de aarde!
De haan, de eend en het schaap
De twee broers beginnen te experimenteren met een papieren ballon; ze stoken een vuurtje van wol en stro onder de ballon en zien dat de ballon inderdaad opstijgt! Hoewel de gebroeders nog onwetend zijn van het feit dat niet de rook maar de warmte de ballon doet stijgen, doen ze een aantal succesvolle experimenten met steeds groter wordende, maar nog onbemande, ballons. Omdat nog niet bekend is hoe mensen hoog in de lucht reageren, besluiten ze eerst een aantal dieren de lucht in te sturen. En zo gebeurt het dat op 19 september 1783, onder toeziend oog van Lodewijk XVI, vanuit Versailles een ballon opstijgt met aan boord een haan, een eend en een schaap. De ballon bereikt een hoogte van zo’n 500 meter en landt acht minuten later in de bossen van Vaucresson, zo’n 3,5 km verder.
De eerste bemande ballonvaart
Na de succesvolle vaart met de haan, de eend en het schaap is de tijd rijp om de eerste mensen het luchtruim in te sturen. Het lijkt Lodewijk XVI een goed idee eerst twee ter dood veroordeelden met de ballon te laten opstijgen. Mochten zij de vaart overleven, dan zou hij ze gratie verlenen, bij een fatale afloop zouden ze enkel hun verdiende straf hebben gekregen. Maar een aantal edelen, waaronder de wetenschapper François Pilâtre de Rozier die nauw betrokken was bij de ontwikkeling van de ballon, protesteert tegen dit idee. “Stel dat het lukt,” roept Pilâtre de Rozier, “dan gaan deze misdadigers als helden de geschiedenis in!” Hij wil zelf de eer hebben om als eerste mens de lucht in te mogen. De koning gaat uiteindelijk akkoord en op 21 november 1783 om iets voor twee uur ’s middags stijgt dan ook, vanuit de tuinen van het paleis in het Parijse Bois de Bologne, een ballon op met aan boord Pilâtre de Rozier en markies d’Arlandes. De majestueuze opstijging van de ruim 20 meter hoge ballon wordt gadegeslagen door duizenden toeschouwers. Markies d’Arlandes heeft naderhand over de vaart geschreven dat het hem verbaasde hoe stil de menigte bij de opstijging was. “Waarschijnlijk waren zij verbaasd over het vreemde schouwspel of joeg het hun angst aan.” De beide heren bereiken een hoogte van zo’n 900 meter en uiteindelijk landen zij na 25 minuten varen 8 km verder even buiten Parijs. De allereerste bemande ballonvaart is een feit.